ضرورت نگاه کردن آدمی به طعام خود 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.

 

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

 

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

 

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و چهارمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «ضرورت نگاه کردن آدمی به طعام خود» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

 

 

همانا که انسان باید در طعام خویش نظر کند(24) که ما چگونه باران را از آسمان فرو ریختیم(25) پس زمین را به گیاهان گوناگون شکافتیم(26) و در آن دانه‌ها و حبوبات بسیار رویاندیم(27) و باغ انگور و نباتات پردوام برآوردیم(که هر چه بدروند باز بروید)(28) و درخت زیتون و نخل خرمان(29) و باغها و جنگلهای پر از درختان(30) و انواع میوه‌های خوش و علفزارها و مرتعها(31) برای شما آدمیان و چهارپایانتان پدید آوردیم(32). 

 

میزبانی را بنگرید فرشته‌روی و فرشته‌خوی که شما را بر سرِ خوانی از مائده آسمانی فرا می‌خواند و نخستین سخنش این است که شایسته است انسان در آنچه تناول می‌کند نظر اندازد و بیندیشد، آنگاه نظرها را به معجزه آفرینش طعام از همکاری باران و زمین معطوف می‌دارد که چگونه یکی از آسمان فرود می‌آید دیگری راه بالا می‌گیرد و هزاران پدیده شگفت عرضه می‌شود.

ترکیب و آهنگ آیات به حقیقت خود رستاخیزی است در کلمات، که برای نشان دادن عرصه وسیع پدیده پیدایش گیاهان و نباتات، از آیات کوچک و پشت سر هم و کلمات کوتاه که هم گویی سر از خاک بیرون کرده و به آسمان رفته‌اند مانند عنبا و قضبا و زیتونا و نخلا و غیره بهره گرفته شده و هر کلمه گویی گیاه تازه‌ای است که از زمین بیرون جسته است و به گفته سعدی: 

 

فضل خدای را که تواند شمار کرد

یا کیست آن که شکر یکی از هزار کرد 

آن صانع قدیم که بر فرش کائنات

چندین هزار صورت الوان نگار کرد

ترکیب آسمان و طلوع ستارگان

از بهر عبرت نظر هوشیار کرد

بحر آفرید و برّ و درختان و آدمی

خورشید و ماه و انجم و لیل و نهار کرد 

 

از آنجا که طعام در معنی وسیع‌تر هر گونه واردات چون مطالعه کتاب و مشاهده آثار هنری و سماع موسیقی و مشاهده طبیعت را نیز شامل می‌شود این آیه آدمی را موظف می‌کند که مراقب دریافت‌های گوناگون خود باشد زیرا چه بسیار کتاب‌های غیر مسئول که مایه اتلاف وقت و تشویش خاطر و گاه مسمومیت می‌گردد و همچنین چه بسیار موسیقی‌ها که نه تنها مایه تلطیف روح و پرورش ذوق نیست بلکه معیارهای درست ذهنی را نیز به هم می‌زند. بنابراین می‌توان همگان را توصیه کرد که نه تنها برای خورد و خوراک خویش از برنامه مناسب غذایی پیروی کنند بلکه با مشورت بزرگان قابل اعتماد در هر رشته برنامه مطمئنی برای مطالعه و استماع نیز داشته باشند. 

 

در داستان‌ها آمده است که یکی خواب دید از ظرفی بدون اعتنا به محتویات آن طعام می‌خورد و ناگاه می‌اندیشد که خداوند فرموده است: «در طعام خود نظر کنید» تا چه می‌خورید، پس چون نظر کرد دید در آن ظرف مار و عقرب و حشرات موذبه پخته شده‌اند. و چنین است غذای بسیاری از مردمان متجاوز به حقوق دیگران که نظر نمی‌کنند در طعام خویش تا چه می‌خورند: 

 

یا گمان کردی که تو نان می‌خوری

زهر مار و کاهش جان می‌خوری (مثنوی)